Creativiteit is te leren. En in tijden van krapte moet je juist durven. 10 lessen.

Les 1. Iedereen is creatief.
Het komt er misschien niet altijd uit, maar creativiteit zit in de genen van de mens. De een bedenkt en maakt een Sinterklaassurprise die de hele familie versteld doet staan, een ander schildert in zijn vrije tijd de mooiste kunstwerkjes en weer iemand anders bedenkt een creatieve oplossing om de files of de belastingen te omzeilen. Maar op het werk is de creativiteit vaak ver te zoeken. Ondanks alle brainstormsessies en dagen op de hei lukt het maar niet om een aansprekend nieuw product of dienst te ontwikkelen. Dat is vervelend, want de concurrentie staat niet stil en komt uit alle hoeken en gaten van de wereld met de meest vernieuwende producten en diensten. Als het zo doorgaat, kunt u de boel binnenkort wel sluiten. Maar niet gewanhoopt: ook úw bedrijf kan het. En het is eigenlijk helemaal niet zo moeilijk. Het vraagt alleen van u dat u bestaande ideeën en overtuigingen durft los te laten en creativiteit de ruimte geeft. Om dit proces te bevorderen, verzamelde Sprout tien lessen waarmee u creativiteit in uw bedrijf een boost kunt geven. 

Les 2. Neem risico
Dat lijkt een open deur en dat is het ook. En toch lopen we liever om dan dat we er gebruik van maken. We houden namelijk niet zo van risico's, want die hebben het gevaar in zich dat we kunnen falen. Dat betekent gezichtsverlies en dat willen we koste wat kost vermijden. We hoeven u als ondernemer natuurlijk niet te vertellen dat ondernemerschap risico's nemen betekent, maar zelfs bij de beste ondernemers komt risicomijdend gedrag voor. Zeker als ze succes hebben; dan houden ze daar liever aan vast dan dat ze het op het spel zetten voor een onzeker avontuur. Maar we hebben nieuws voor u: dat succes is allang achterhaald. Ergens op de wereld zijn op dit moment mensen bezig om uw succes te kopiëren en te verbeteren. Dus als u niet heel snel iets nieuws bedenkt, bent u te laat. Bedrijven als Apple en Google zijn continu bezig met nieuwe producten en diensten, ook al zijn ze nu zo succesvol. En dat betekent in de praktijk dat ze hun beste mensen de ruimte geven om nieuwe dingen te bedenken. Of daar ooit iets uitkomt, weten ze niet. Maar dat risico nemen ze, weloverwogen.

Les 3. Nodig een kunstenaar uit
Kunstenaars lijken van die wereldvreemde, weinig zakelijke types die nooit helemaal volwassen zijn geworden. En dat is nou precies de reden waarom u veel van ze kunt leren. Laat een kunstenaars eens kijken naar uw bedrijf, product of dienst. Laat hem eens praten met de receptioniste, het hoofd productontwikkeling of de personeelsmanager. Wat valt hem op? Kan hij op basis van uw producten een kunstwerk bedenken dat voor hem de kern uitdrukt? Kunstenaars, en dat geldt voor alle buitenstaanders, hebben vaak nog een frisse blik. Zij zien dingen die u allang niet meer opvallen. Daarnaast vergroten ze in hun kunstwerken dingen uit, waardoor die ineens in een heel ander daglicht komen te staan. En dan niet zeggen dat u het niet mooi vindt, gewoon kijken en ervaren. 

Les 4. Neem spontane ideeën serieus
De beste ideeën ontstaan niet tijdens een brainstormsessie of een vergadering, maar onder de douche, tijdens het scheren of in bed. Op dat soort momenten is ons onderbewuste op z'n best en dat levert vaak de meest verrassende gedachten op. Sta daar voor open, schrijf ze op en rationaliseer ze niet meteen weg. Wat dat is de grootste bedreiging voor werkelijk vernieuwende ideeën: dat we ze niet serieus nemen. Dat we al snel denken dat het niet kan, niet mag of nooit zal lukken. Maar als u ze de kans niet geeft, weet u zeker dat het nooit wat wordt.. 

Les 5. Kijk
U rijdt al jaren dezelfde route naar kantoor en opeens ziet u een bord dat u nooit eerder heeft gezien. Het blijkt er al die tijd te hebben gestaan. ‘Je gaat het pas zien als je het door hebt', zo vat de grote filosoof Johan Cruijff dit fenomeen bondig samen. Het verschijnsel kan u miljoenen euro's opleveren. Als u er tenminste gebruik van weet te maken. Daarvoor is het nodig dat u weer leert kijken. Echt kijken, als een antropoloog die vreemde volksstammen bestudeert. Ga naar plekken waar veel van uw klanten komen en kijk om u heen. Wat valt u op? Of ga eens een uurtje op een station zitten en kijk naar al die haastige mensen die hun trein willen halen. Gegarandeerd dat u dingen ziet die u niet had verwacht en op ideeën komt die u achter uw bureau nooit had verzonnen. 

Les 6. Zoek de passie
Steve Wozniak, een van de oprichters van computerbedrijf Apple, sleutelde in zijn avonduren de eerste pc in elkaar. Hij deed het, zo zegt hij dertig jaar later, uit passie. "Ze hoefden me geen cent te betalen." Dat is makkelijk gezegd voor iemand die uiteindelijk multimiljonair is geworden, maar toch is het een belangrijke les. Als mensen hun passie volgen, dan hoef je ze niet meer te motiveren. Dan moet je ze eerder afremmen. Dus als u in staat bent om de passie bij uzelf te vinden en die te volgen, en als het u lukt om de passie bij uw medewerkers aan te spreken, dan gaat de rest vanzelf. Dat betekent natuurlijk wel dat u ze ook de ruimte moet geven om hun passie te volgen, ook al lijkt dat niet altijd meteen in het belang van het bedrijf. Wozniak was in dienst van HP toen hij de Apple I ontwikkelde. HP zag er niets in, dus begon Wozniak samen met Steve Jobs een eigen bedrijf. Oei, gemiste kans. 

Les 7. Stop met vergaderen
Leuk, al die vergaderingen. Reuze gezellig ook. Maar echt nieuwe ideeën gaan ze u niet opleveren. Het probleem is namelijk dat iedereen aan die tafel zo aardig is. Ze laten de ander keurig uitpraten, proberen mee te denken met zijn of haar ideeën en trachten een compromis te vinden waar iedereen zich in kan vinden. Maar de echt goede ideeën komen niet voort uit compromissen, de beste ideeën zorgen juist voor conflicten. Ze roepen weerstand op, vooral bij de mensen die het zo gezellig hebben met elkaar. Die begrijpen het idee niet, vinden het bedreigend en zetten de hakken in het zand. Als dat gebeurt, weet u het zeker: het is een geweldig idee. Maar heeft u ook het lef om het te omarmen en door te drukken? 

Les 8. Maak uw product of dienst gratis
Volgens Chris Anderson, hoofdredacteur van het Amerikaanse tijdschrift Wired en schrijver van het boek The Long Tail, wordt de toekomst van zakendoen ‘gratis'. We hebben al gratis kranten, gratis televisie (YouTube), gratis muziek (weliswaar nog illegaal, maar hoe lang nog?), dus wat is de volgende bedrijfstak die noodgedwongen moet overstappen op gratis? Stel dat er een bedrijf op de markt komt dat dezelfde dienst of product aanbiedt als u, maar dan gratis. Zou u dan kunnen volgen? En waarmee zou u dan uw geld kunnen verdienen? Misschien kunt u zich er niets bij voorstellen en denkt u dat dit ook helemaal niet speelt in uw bedrijfstak, maar als gedachte-experiment is zo'n scenario waardevol. Het is een uitstekende manier om de creativiteit bij u en uw medewerkers te bevorderen. Zeker als de situatie hachelijk wordt, blijken mensen over veel meer creativiteit te beschikken dan u en zijzelf voor mogelijk hielden. Dus bedenk maar eens een fijn rampenscenario, dat doet wonderen. De huidige crisis is een uitgelezen moment. 

Les 9. Laat duizend bloemen bloeien
Veel managers en ondernemers zijn nogal egocentrisch. Waar zij zijn, groeit weinig gras, laat staan een mooie bloem. Ze kunnen het niet uitstaan als anderen een goed idee hebben waar ze zelf niet aan gedacht hebben. U kent ze vast wel. Die vriend of collega, die verpest het voor het hele bedrijf. Want met zo'n houding lukt het je natuurlijk nooit om een creatieve organisatie op te bouwen. Iedereen die met een idee komt, wordt ofwel gelijk afgebrand ofwel op een zijspoor gezet, waarna onze vriend er met het idee vandoor gaat. Dan laat je het de volgende keer wel uit je hoofd om nog eens een idee te opperen. Het managen van creativiteit is dus vooral het managen van grote ego's. Geef ze een fijn project waar ze hun tanden in kunnen zetten of stuur ze naar het buitenland, maar laat ze vooral niet meedenken over de toekomst van het bedrijf. Zij denken namelijk maar aan één toekomst: die van zichzelf.

Les 10. Lees
Lees veel. Geen vakliteratuur, maar romans, filosofie, psychologie, boeken over het ontstaan van het heelal, over de werking van het menselijk brein ... Niet alleen werkt het ontspannend en is uw onderbewuste ondertussen lekker aan het werk. Ook pikt u zo nog eens een goed idee op. Wist u bijvoorbeeld dat het menselijk brein niet meer dan acht dingen goed kan onthouden? Probeer maar eens alle negen tips nog eens uit het hoofd op te zeggen. We zullen ons de volgende keer tot acht beperken. Ziet u wel, de ideeën liggen op straat.

Tekst: Ben Kuiken