Draag ze op handen, praat ze naar de mond en ga nooit de confrontatie aan, want wee degene die de woede van een narcist over zich afroept. Een handleiding.
Gouden tip: Lever nooit openlijk kritiek!

Narcisten zijn mensen die je het liefste mijdt. Toch ontkom je vaak niet aan contact. Wat is dan de beste houding? Vier deskundigen geven hun tips.

1. Smeer ze stroop om de mond. Moet u iets van een narcist gedaan krijgen? Slijmen helpt. 'Zeg: "Gewéldig plan, als je nou dít toevoegt wordt het nóg beter,"' adviseert psychiater en psychoanalyticus Ton van Strien. 'Of geef de narcist het gevoel dat jouw idee eigenlijk het zijne was.' 'Met een beetje geluk', voegt psychiater Hjalmar van Marle toe, 'krijg je de narcist zelfs zo ver dat hij jou gaat idealiseren.' En dan zit u – voorlopig tenminste – gebakken.
2. Lever nooit openlijk kritiek.
Maar wat als een narcist en plein public op uw terrein komt en duidelijk onzin uitkraamt? 'Zeg in ieder geval vriendelijk: "Dank voor de aanvulling." Vraag daarna eventueel door, dan wordt zijn onkunde snel genoeg voor iedereen zichtbaar,' adviseert communicatietrainer Simone van Slooten, die cursussen Liefdevol confronteren geeft. 'Maar zeg nooit iets in de trant van: "Nou heb ik je". Dat is fataal voor de relatie.'
3. Blijf op uw hoede. 'Het kan lastig zijn om je aan de betovering van een narcist te onttrekken,' zegt Lili Sanders. 'Zolang jij hun spelletje meespeelt, mag je immers meedelen in hun grootsheid. Toch moet je steeds beseffen dat je zo kunt worden afgedankt.'
Bedenk daarom goed wat úw belang bij deze samenwerking is, adviseert Hjalmar van Marle. 'Zelf een beetje narcistisch worden dus. Overtroeven lukt niet, maar met een beetje handigheid kun je wel terugmanipuleren: "Ik heb iets wat jij niet hebt, zullen we samendoen?"
4. Vertrouw op uw gevoel. Vaak duurt het even voor u doorheeft dat u met een narcist te maken hebt, terwijl hij ondertussen ongemerkt uw zelfbeeld ondergraaft. Ze bewonderen u in het begin en daardoor voelt u zich vereert en wilt u alles doen om de samenwerking te handhaven. 'Je realiseert je echter op een gegeven moment bijvoorbeeld dat deze persoon je altijd het gevoel geeft dom te zijn,' weet Lili Sanders. Check dan eens voorzichtig bij anderen in uw omgeving hoe zij deze persoon ervaren; hebben zij dezelfde ervaring, dan kunt u dat nare gevoel wellicht van u afzetten.

Lukt u dat niet, dan adviseert Simone van Slooten om de narcist toch eens op zijn gedrag aan te spreken. Bij voorkeur in de vorm van een 'ik-boodschap': 'Ik zie dat dit niet goed gaat en ik merk dat ik jou er niet op kan aanspreken, herken je dat?' De kans dat het niet aankomt is reëel, zegt Van Slooten, 'maar dan is in ieder geval duidelijk dat het niet aan jou ligt.'
5. Neem ze zoals ze zijn. Wat u ook doet, geef de hoop op dat u een narcist kunt veranderen. Acceptatie is een betere strategie, weet Lili Sanders: 'Narcisten moeten voelen dat ze oké zijn zoals ze zijn; dat is namelijk hun probleem. Verdraag dat jijzelf niet gezien wordt, alleen zo kom je ergens. Houd maar in je achterhoofd dat narcistisch zijn voor hén ook een overlevingshouding is van diepe onzekerheid. Zorg dat je met een narcist heel duidelijke en expliciete afspraken maakt en dat er altijd sprake van een gelijkwaardige ruil is.'

Tekst: Anne Pek